Napis na głowni: Stanislaus Augustus Rex Dedit ANNO 1764. Wykonany przed 25 listopada 1764; wykazywany kilkakrotnie w inwentarzach garderoby Stanisława Augusta, został zabrany przez króla najpierw do Grodna, a po abdykacji - do Petersburga. W 1799 r. na polecenie cara Pawła I, złożony w Orużejnej Pałacie na Kremlu. Rewindykowany w 1928 r., w okresie międzywojennym wystawiany w Sali Tronowej Zamku. Po wybuchu wojny ewakuowany do Rumunii, potem do Francji, a następnie do Kanady, w 1959 r. powrócił do Polski. Z napisu na głowni wynika, że miecz ufundowany został przez Stanisława Augusta w roku 1764, zapewne jako insygnium Orderu Orła Białego, w ceremoniale koronacji bowiem fakt wejścia elekta w prerogatywy Wielkiego Mistrza odgrywał ważną, wyraźnie zaznaczoną rolę. Można domniemywać, że został użyty w dniu koronacji do ceremonii pasowania trzech kawalerów tego orderu, a być może i nazajutrz, podczas homagium mieszczan odbywającym się na Rynku Starego Miast. Później służył także, jak udowadniają wzmianki archiwalne, jako insygnium Orderu św. Stanisława. Na wybór formy głowicy dekorowanej orlą głową, dekoracji plakiet na zakończeniach jelca z wyobrażeniem Matki Boskiej i św. Stanisława i cyfrą królewską oraz owalnego kartusza z herbami Rzeczypospolitej i Ciołkiem Poniatowskich, zasadniczy wpływ miał niewątpliwie sam król. Monarcha bowiem zasadę konsekwentnego nadzoru, dyskutowania projektów na każdej fazie ich powstawania i sporządzania modeli stosował nie tylko do fundowanych przez siebie dzieł architektury czy rzeźby, ale także dzieł rzemiosła artystycznego. W przypadku głowicy miecza zamawiający opierał się, jak można sądzić, na istniejącej tradycji – szabli o głowicy zakończonej orlą głową użył bowiem w dniu swej koronacji np. Jan III, podobnie uczynił August II. Wykwintna dekoracja miecza łączy w sobie cechy barokowe – obfite, pierzaste liście palmowe otaczające plakiety na zakończeniach jelca i wczesnoklasycystyczne - meander czy kanelowany trzon opleciony girlandami laurowymi. Wzmianki archiwalne i analiza motywów dekoracji pozwalają wysunąć hipotezę, że autorem projektu mógł być Efraim Schröger - wzięty architekt, twórca projektu konsol na pontyfikalia wystawione w Zamku w dniu koronacji oraz trzech projektów pierwszej pieczęci monarchy, zapewne wykonanej przez Joachima Friedricha Jacobsona I i wymienionej w jego zachowanym rachunku. W jednym z nich artysta także zastosował motywu orła – w tym przypadku nie wieńczącego, lecz obejmującego tarczę herbową. Zapewne Schröger był także autorem projektu sporządzonego wówczas tronu a, być może i zachowanego do dziś łańcucha Orderu Orła Białego. Nie odnaleziono jednak dotychczas żadnych bezpośrednich informacji archiwalnych dotyczących wykonawcy rękojeści miecza, charakteryzującej się znakomitym poziomem artystycznym. Natomiast głownię można z dużym prawdopodobieństwem na podstawie zachowanego rachunku przypisać warsztatowi Joachima Friedricha Jacobsona I, wykonawcy łańcucha Orderu. Jedyną znaną mi obecnie archiwalną wzmianką, którą można by powiązać z mieczem ceremonialnym Orderu Orła Białego jest informacja, że jeszcze w 1765 r. skarb królewski winny był "panu Zymanowi za miecz" 211 dukatów. Można więc przypuszczać, że Adam Ziemann, kupiec i finansista mógł by tu pośrednikiem i pokrył koszty królewskiego zamówienia. Miecz został uwidoczniony na zachowanych w Gabinecie Rycin rysunkach przygotowawczych do portretu Stanisława Augusta przypisywanych Josephowi Christophowi Wernerowi, datowanych na 1764, oraz portrecie tzw. koronacyjnym Marcella Bacciarellego datowanym na okres ok. 1769-1771.